Trang trí bằng hài cốt xương chung quanh các bức tường và trụ cột của Chapel of Bones. (Hình: Nicolas Asfouri/AFP via Getty Images)
Chapel of Bones hay Nhà Nguyện Xương là một di tích lịch sử tôn giáo hiện diện ở một vài nước bên Âu Châu. Một trong những thành phố nổi tiếng của Bồ Đào Nha (Portugal) về di tích “Nhà Nguyện Xương” phải nói đến là ngôi nhà thờ cổ St. Francis nằm trong thành phố Évora.
Évora là một thành phố nhỏ nằm về phía Đông của thủ đô Lisbon chừng hơn 120 km. Thành phố này đã hiện diện ở đây suốt hơn 2,000 năm nay, trải qua nhiều vương triều hưng thịnh khác nhau từ La Mã Thiên Chúa Giáo đến Moors Hồi Giáo và cuối cùng là các vị vua Bồ Đào Nha.
Những di tích lịch sử còn ghi đậm nét như hệ thống dẫn nước Évora nhằm để cung cấp nước vào phố chính từ thế kỷ 15, ngôi đền thờ nữ thần Diana từ thời La Mã thế kỷ 1 mà ngày nay di tích chỉ còn trơ lại 14 cột chống trên đỉnh đồi cao tại Évora, hay những đền thờ Hồi Giáo cổ xây trên nền cũ nhà thờ ngay giữa trung tâm thành phố. Nhờ những điểm này, Évora được UNESCO bình chọn là di sản thế giới vì sự đa dạng các di tích văn hóa tồn tại nơi đây.
Trong số đó, phải kể thêm về ngôi nhà thờ cổ St. Francis. Đây là ngôi nhà thờ được hoàn thành từ thế kỷ 16, kích thước không lớn lắm và kiến trúc được xây dựng theo phong thái Gothic-Manueline. Ngôi nhà thờ này tuy cổ kính nhưng không có gì đặc biệt hơn những nhà thờ khác ở Âu Châu. Tuy nhiên, hầu như du khách khi du ngoạn Évora thì ai cũng ngừng chân ở đây chỉ vì “Chapel of Bones, Nhà Nguyện Xương” bên cạnh nhà thờ, một trong những điểm du lịch lạ lùng đối với du khách.
Ngôi Nhà Nguyện Xương “Chapel of Bones” đã được các tu sĩ dòng St. Francis xây dựng vào thế kỷ 16. Chiều dài chapel chỉ khoảng 18 mét và chiều ngang 11 mét. Phần bên trong, mái trần được thiết kế như một mái vòm và có bốn cột trụ ngay giữa Chapel. Chính giữa Chapel là Cung Thánh với tượng Chúa Giê-Su trên Thánh Giá được dựng ngay giữa bức tường cuối nhà nguyện. Nhưng đặc biệt, tất cả các bức tường và các cây cột chung quanh nhà nguyện đều được trang trí bằng xương hài cốt của những người đã khuất. Điều này đã khiến phần lớn du khách ngần ngại trước khi vào thăm ngôi nhà nguyện, ai cũng có vẻ e dè khi quyết định có nên bước vào “du ngoạn” Chapel of Bones hay không!
Dòng chữ “We bones that are here, we are waiting for your’s” trước cổng vào Chapel of Bones. (Hình: Nicolas Asfouri/AFP via Getty Images)
Chapel of Bones có gì lạ! Câu chuyện được kể lại vào cuối thế kỷ 16 khi thành phố Évora cần được mở mang phát triển lớn hơn. Người ta dự định cải táng 43 nghĩa trang chung quanh thành phố đi một nơi khác. Tuy nhiên, các tu sĩ dòng Francis cho như thế là xúc phạm đến linh hồn những người đã khuất nên dòng Francis đã cho phép xây ngôi nhà nguyện, đưa tất cả các phần xương cốt của những người đã khuất vào đây an nghỉ.
Nhưng các tu sĩ còn đi xa hơn khi quyết định dùng các phần hài cốt xương để trình bày trang trí cho ngôi nhà nguyện. Có tất cả khoảng 5,000 bộ xương đã được đem về đây để linh hồn họ được an nghỉ trong vòng tay của Chúa. Các bộ xương lớn nhỏ đều được xếp đặt như một “nghệ thuật tranh bằng các bộ xương người.” Các bức tường và các đường viền quanh nhà nguyện, bốn cột trụ chống đỡ nhà nguyện đều được trang hoàng bằng các bộ hài cốt để lộ hẳn ra ngoài. Ngoài ra, bên góc Cung Thánh có ngôi mộ của Tổng Giám Mục Jacinto Carlos da Silveira, người đã bị quân đội Napoleon giết vào năm 1808.
Tôi nhận thấy có hai bộ xương khô còn nguyên vẹn trong nhà nguyện, một bộ được cho là của một đứa bé và một bộ người lớn. Tôi không hiểu được ý nghĩa tại sao người ta lại để nguyên hai bộ xương khô như vậy. Nhưng chắc hẳn nhà nguyện muốn gửi một thông điệp mang ý nghĩa nào đó đến với những người đang sống.
Cũng cần nói chút ít về dòng tu Thánh Francis. Lúc sinh thời, Thánh Francis là một người thuộc trong gia đình giàu có, nhưng ngài đã từ bỏ tất cả để chọn lối sống tu khổ hạnh, ngủ đất, đi chân đất. Vì thế, dòng tu St. Francis là một dòng tu khổ hạnh, các vị tu sĩ đi chân đất (vào thời đó), sống vào đức tin của dòng tu mình, xem đời sống như là một sự tạm thời ở thế gian. Không ai tránh được cái chết, các bộ xương được trình bày như là một sự nhắc nhở chúng ta nơi trở về dài lâu sau cõi tạm ở thế gian này.
Cung thánh bên trong Chapel of Bones. (Hình: ATNT Tours & Travel)
Trước khi bước vào Chapel of Bones, du khách được chào đón với một hàng chữ đầy ý nghĩa “We bones that are here, we are waiting for your’s” ở ngay trên cửa nhà nguyện. Tôi không biết dịch những câu văn này ra tiếng Việt một cách dễ hiểu, mong quý vị độc giả giúp cho. Nhưng dịch làm sao để làm cho người nghe hay người đọc không bị một tâm lý sợ hãi khi nhìn thấy những bộ xương khô!
Tôi cũng không biết ngôi nhà nguyện này có làm người ta sợ hãi hay không, nhưng một vài người chỉ mới nghe nhà nguyện được trang trí bằng xương người thì đã chào thua, không dám bước chân vào xem thử.
Tôi đã có lần đứng ngắm những bộ xương, đứng yên nhìn Chúa trên Thánh Giá lẫn hai bộ xương khô treo gần đó, đứng im quan sát sự ngạc nhiên của du khách khi vào chốn này. Những cảm nhận “Đức tin vào Thiên Chúa, sự sống hiện hữu, và sự bình yên của 5,000 bộ xương khô cũng hiện hữu” cùng nhau xen lẫn vào trong tâm thức mình tạo cho tôi một nhận thức vô thường rõ ràng hơn trong kiếp sống.
Có một bài thơ mà tôi có dịp đọc qua mà không nhớ người phỏng dịch từ nguyên bản tiếng Anh:
“Hỡi lữ khách đi đâu mà vội
Xin dừng chân thăm viếng nơi này
Trong hàng trăm mối bận tâm nhân thế
Còn gì hơn điều thấy ở đây.
Nhân sinh tự cổ thùy vô tử
Phận đời bạn rồi cũng chẳng khác chi
Thế mà bạn ít thấy khi,
Lưu tâm tưởng đến phút giây cuối cùng
Song, nếu đã có duyên thoáng thấy
Hãy dừng chân xem kỹ chốn này
Để rồi nhận thấy mai ngày
Dừng chân càng muộn, bạn càng rời xa.”
“Where are you going in such a hurry traveler?
Stop … do not proceed;
You have no greater concern,
Than this one: that on which you focus your sight.
Recall how many have passed from this world,
Reflect on your similar end,
There is good reason to reflect
If only all did the same.
Ponder, you so influenced by fate,
Among the many concerns of the world,
So little do you reflect on death;
If by chance you glance at this place,
Stop … for the sake of your journey,
The more you pause, the more you will progress.”
(Fr. Antonio da Ascencao by Portuguese. English Translation by Fr. Carlos A.Martins)
Quang cảnh bên trong nhà nguyện xương được xây dựng bằng xương của khoảng 5,000 người. (Hình: Nicolas Asfouri/AFP via Getty Images)
Ngôn ngữ đôi khi không cho mình cảm nhận hết được ý nghĩa của đời sống, nhưng hình ảnh lại cho mình thấy rõ hơn về kiếp sống. Hình ảnh của Chapel of Bones cho tôi nhớ lại những lời kinh Bát Nhã Ba La Mật “sắc sắc không không” như vang vọng đâu đây!
Chapel of Bones ở Évora chỉ là một trong những Nhà Nguyện Xương ở Âu Châu, bạn còn có thể tìm thấy các ngôi Nhà Nguyện Xương ở Ý, Tiệp và ngay cả ở Lima Peru bên Mỹ Châu.
Trần Nguyên Thắng
ATNT Tours & Travel
