Dalida và Serge Lama
Chỉ cần nghe những nốt nhạc dạo đầu trỗi lên từ phím đàn dương cầm, đa số người yêu nhạc Pháp đều nhận ra ngay tình khúc Je Suis Malade. Căn bệnh trầm kha được nhắc tới trong tựa đề bài hát là nỗi sầu tương tư. Thế nhưng mãi tới những năm sau này, hai tác giả người Pháp mới chịu vén màn bí mật, tiết lộ những câu chuyện chưa nói đằng sau một ca khúc để đời.
Được phát hành vào năm 1973, Je Suis Malade là ca khúc chủ đề của tập nhạc cùng tên do nam ca sĩ Serge Lama viết với tác giả Alice Dona. Đây là album thứ tư trong số 35 tập nhạc mà ông đã ghi âm trong đời, nhưng lại là album đầu tiên giúp cho Serge Lama chấp cánh vươn lên đỉnh cao thành công.
Chỉ riêng tại Pháp, album này trở thành đĩa kim cương, sau khi vượt qua ngưỡng một triệu bản. Bản nhạc Je Suis Malade ra đời nhờ vào sự hợp tác của hai tài năng: Alice Dona soạn toàn bộ giai điệu, Serge Lama đặt lời cho ca khúc với hai lần chỉnh sửa.
Bài hát được viết từ góc nhìn của một người đàn ông, tâm tư bị dày vò đến đỗi lười ăn biếng ngủ. Nỗi sầu tương tư của nhân vật trong bài hát làm cho ta nghĩ tới một mối tình đơn phương, với bao trộm nhớ thầm thương. Thế nhưng, câu chuyện thật đằng sau ca khúc này lại là một mối tình tay ba, với nhiều cảnh ngang trái xót xa.
Vào năm 1965, Serge Lama gặp tai nạn xe cộ trên đường lưu diễn miền nam nước Pháp. Ông may mắn thoát chết nhưng người vợ chưa cưới của ông thời bấy giờ (cô Liliane Benelli) cũng như người anh trai ruột của Enrico Macias lại không sống sót sau tai nạn. Serge Lama buộc phải ngưng biểu diễn, và phải trải qua 14 lần giải phẫu trong vòng hai năm.
Chính trong khoảng thời gian này, ông làm quen với Daisy Brun, nguyên là thư ký làm việc cho hãng đĩa Philips. Ngoài việc giúp đỡ ông về mặt nghề nghiệp, Daisy còn là một chỗ dựa về mặt tinh thần. Phải chăng vì biết ơn cô mà Serge Lama đã ngỏ lời cầu hôn Daisy vào tháng 12 năm 1968, ba năm sau ngày hai người quen nhau.
Theo lời kể gần đây của chính tác giả Alice Dona, sau khi cưới vợ Serge Lama tưởng chừng từ nay an bề gia thất, yên vui với cuộc sống vợ chồng, nào ngờ chỉ vài năm sau khi lập gia đình, nam ca sĩ Pháp lại gặp phải một cú sét ái tình, ông ngã lòng yêu tha thiết một người đàn bà khác (tên là Michèle). Một bên là ân nhân, cưu mang chăm sóc ông trong những lúc khó khăn hoạn nạn, còn một bên là tình nhân, với bao niềm đam mê cuồng nhiệt. Điều đó làm cho ông điêu đứng khổ sở, đứng ngồi không yên, do bị kẹt giữa hai mối tình.
Nhân một bữa ăn tối, tác giả Alice Dona mới được nghe Serge Lama kể lại đầu đuôi câu chuyện. Điều làm cho nam ca sĩ đau đớn nhất là ông buộc phải nói dối với một người mà suốt đời ông phải biết ơn. Xa hơn nữa, hai người đàn bà đều phải khổ vì ông, hoàn cảnh đó khiến cho ông buồn rầu đến sinh bệnh. Về tới nhà lúc trời gần sáng, tác giả Alice Dona không đi ngủ mà lại ngồi vào đàn piano. Bà soạn giai điệu cho bài hát Je Suis Malade chỉ trong vòng 10 phút.
Khói thuốc chẳng còn buông
Rượu sầu nào chưa uống
Đâu rồi những mơ mộng
Vùi chôn giấc ngủ buồn
Ta như trẻ mồ côi
Lạc lõng chốn bỏ rơi
Bên bến tàu ngóng đợi
Từ khi mẹ đã rời
Thân gầy guộc ốm đau
Tim lạnh buốt xanh xao
Vết thương không còn máu
Mà hồn vẫn đớn đau
Vách đá hay vách đời
Dính chặt vào tội lỗi
Cho cây quên nguồn cội
Cúi đầu chờ sám hối
Rượu nồng không còn say
Dù bao chén rót đầy
Hồn nhuốm bệnh hao gầy
Vô cảm từ trong đáy
Người đi giấu lời ca
Trầm kha chốn xóa nhòa
Nghe huyết mạch tan rã
Tuôn trào khỏi hồn ta
Thân hốc hác xanh xao
Tim nhuốm bệnh rỉ máu
Xung quanh bao lũy hào
Giam hồn trong đớn đau
(Bản phóng tác của Tuấn Thảo)
Tình khúc Je Suis Malade trở thành một trong những bản nhạc quen thuộc nhất của làng nhạc Pháp, ăn khách qua nhiều giọng ca hàng đầu trong đó đầu tiên hết có thần tượng Dalida, rồi sau đó mới tới phiên Serge Lama, gần đây hơn có phiên bản của nữ ca sĩ Lara Fabian, hay của Vincent Niclo hát trên sân khấu. Còn trong tiếng Việt, tác giả Lê Xuân Trường từng đặt thêm lời Việt cho bài này với tựa đề ‘‘Không Cần Nói’’ mà các bạn có thể nghe ở phần cuối chương trình qua giọng ca của Angela Trâm Anh.
Lara Fabian
Lara Fabian (italian version)
Ornella Vanoni (italian version)
Một chuỗi nốt nhạc trầm lắng trong khúc dạo đầu để nói lên những sự trăn trở thổn thức, những khoảng cách im lặng giữa từng đoạn để nói lên bao bồn chồn ray rức. Những khoảnh khắc thoáng nghe tưởng chừng dịu êm, ngờ đâu lại dự báo những giông bão sắp tới, ập vào tâm hồn, tàn phá cuộc đời từ lúc nào không hay. Giai điệu của tình khúc Je Suis Malade xen kẽ những đoạn vũ bão cao trào để nói lên cơn đau tình ái, u mê ngang trái, mang nhiều kịch tính và chất tự sự bi ai hợp với những giọng ca nhiều nội lực có làn hơi dài, đầy kinh nghiệm dày dặn từng trải …..
Serge Lama chia tay với người vợ đầu là Daisy Brun vào thời điểm sáng tác bản nhạc (vào năm 1972). Ông sau đó sống chung với bà Michèle nhưng hai người chỉ thành hôn vào năm 1991. Vợ thứ nhì của ông, bà Michèle Chauvier qua đời năm 2016 vào năm 71 tuổi do tai biến mạch máu não. Còn bà Daisy thì lại qua đời trước đó vào năm 2001 vì bệnh ung thư.
Nhìn lại, Je Suis Malade là cơn đau đoạn trường do chất chứa nhiều uẩn khúc nỗi niềm. Có lẽ mãi tới sau ngày qua đời của các nhân vật có liên quan tới bài hát thì câu chuyện đời tư mới được tiết lộ bởi những người trong cuộc, trong đó có Alice Dona. Lời giải thích của hai tác giả về bối cảnh sáng tác bài hát mở thêm một cách đọc hoàn toàn khác : trong tình yêu những người ‘‘hèn nhát’’ nhất thường lắm lời dối gian, yêu chi cho nhức nhối tâm can, đau chi cho đứt hết ruột gan …
Angela Trâm Anh (Không cần nói, lời Việt của Lê Xuân Trường)
