Tác giả Jacques Revaux và con trai Claude François nhận giải thưởng của
Hiệp hội tác quyền Mỹ BMI tại Luân Đôn vào năm 2013 (www.bmi.com)
Cũng như La Vie En Rose, Ne Me Quitte Pas (If You Go Away), Les Feuilles Mortes (Autumn Leaves), bản nhạc Comme d’habitude là một trong những ca khúc tiếng Pháp nổi danh nhất ở nước ngoài. Năm 2017 đánh dấu đúng 50 năm ngày phát hành bài hát Comme d’habitude với giọng ca của Claude François. Bản nhạc này quen thuộc đến mức tưởng chừng như không còn gì để nói. Thế nhưng qua lời kể của chính tác giả người Pháp Jacques Revaux, các bạn sẽ thấy có rất nhiều điều mà chúng ta chưa hề biết …..
Bản nhạc Comme d’habitude được phát hành vào năm 1967, nói về một mối tình tan vỡ, quan hệ nguội lạnh dẫn tới chia tay. Bài hát phản ánh đời tư của chính nam ca sĩ người Pháp, khi Claude François đoạn tuyệt quan hệ với France Gall, một trong những thần tượng nhạc trẻ Pháp những năm 1960.
Tuy nhiên khi cho ra mắt công chúng, bản nhạc nguyên tác tiếng Pháp (nhạc của Jacques Revaux, lời của Gilles Thibault và Claude François) đã không thành công như mong đợi. Chính phiên bản phóng tác tiếng Anh My Way, phát hành vào tháng Ba năm 1969 mới giúp cho bài hát này phá kỷ lục số bán thời bấy giờ.
Nửa thế kỷ sau, My Way trở thành một trong những ca khúc có nhiều phiên bản ghi âm nhất thế giới, xấp xỉ hai ngàn bài trong nhiều thứ tiếng khác nhau. Trong tiếng Việt, bài này từng được tác giả Nam Lộc đặt lời thành nhạc phẩm "Dòng Đời", qua phần thể hiện của nam ca sĩ Nguyên Khang.
Tác giả kiêm ca sĩ Paul Anka có thể tự hào khi đặt thêm lời tiếng Anh theo đơn đặt hàng của Giọng ca Vàng Frank Sinatra. Tuy nhiên, theo lời kể của chính tác giả Jacques Revaux trong quyển tiểu sử Ma Vie en Chansons (Đời tôi qua ngàn ca khúc), Paul Anka không phải là người đầu tiên đặt lời tiếng Anh cho bài hát. Người đầu tiên làm công việc này là ca sĩ kiêm tác giả người Anh David Jones vào lúc anh mới tập tễnh bước chân vào nghề, sau này anh mới nổi danh trên toàn thế giới với nghệ danh David Bowie.
Bản nhạc phóng tác mà David Bowie từng thực hiện một phiên bản demo, ghi âm thử tại Haddon Hall có tựa đề là ‘‘Even A Fool Learns To Love’’, mà các bạn có thể nghe ở đây hay truy cập thêm thông tin trên mạng internet. Gợi hứng từ giai điệu Comme d’habitude nhất là trong lối chuyển cung mà không nghỉ cũng như cách tăng âm lượng mạnh dần tới đỉnh cao, David Bowie sau đó đã dựa vào cấu trúc này để sáng tác cho mình bài hát để đời Life On Mars …….
Cũng theo lời tác giả Jacques Revaux, tựa đề đầu tiên của bài hát (My Way / Comme d’habitude) khi đăng ký bản quyền ở hiệp hội các tác giả Sacem ở Pháp là For Me. Bài hát này ra đời tại trạm trượt tuyết ở miền núi Megève, vùng Haute Savoie. Jacques Revaux cho biết ông đã soạn 8 phần 10 ca khúc, phần còn lại sau đó được hoàn chỉnh trong phòng ghi âm tại Paris.
Nhà soạn nhạc Jacques Revaux thích làm việc một mình, ông có thói quen mướn nhà trọ hay khách sạn ở những khu nghĩ dưỡng miền núi ngoài mùa cao điểm, vào những lúc vắng khách nhất để có thể làm việc mà không quấy rầy ai và quan trọng hơn nữa là không bị ai làm phiền. Từ cuối tháng Tư cho tới đầu tháng Sáu, trạm trượt tuyết Megève rất thanh bình yên tĩnh, có lẽ cũng vì thế mà trong vòng nhiều năm liền (từ năm 1967 tới năm 1976), ông luôn ‘‘đóng đô’’ ở nơi này để tìm hứng sáng tác. Rất nhiều bản nhạc nổi tiếng chẳng hạn như J’ai Oublié de Vivre viết cho Johnny Hallyday, La Maladie d’Amour viết cho Michel Sardou hay Comme d’habitude đều ra đời ở thành phố núi Megève.
Trong nguyên tác, bản nhạc Comme d’habitude không phải là một sáng tác ưng ý của Jacques Revaux, bản thân ông khi sáng tác bài này nghĩ rằng đây không phải là một ca khúc ‘‘chủ đạo’’, do không có nhiều tiềm năng ăn khách cho nên chỉ được xem như là một ca khúc mặt B (hạng B) trên đĩa đơn, còn trên một album phòng thu, bài hát được ghi âm thêm cho đủ số bài trên cùng một tập nhạc.
Có lẽ cũng vì thế mà hàng loạt ca sĩ tên tuổi đã không chịu ghi âm ca khúc này. Danh sách các nghệ sĩ từ chối rất là dài (Dalida, Mireille Mathieu, Petula Clark, Hugues Aufray và thậm chí Michel Sardou cũng như Claude Francois …..). Duy chỉ có một người nhận lời là nam ca sĩ Hervé Vilard. Mãi tới khi Hervé Vilard ghi âm xong một phiên bản demo và chuẩn bị vào phòng thu để thu thanh bản hoàn chỉnh, Claude François lại đổi ý. Dự án của Hervé Vilard bị chặn lại, cho tới khi đĩa nhạc của Claude François được phát hành.
Comme d’habitude trở thành mối hiềm khích giữa hai ca sĩ nổi danh hầu như cùng thời. Sau này trong bộ hồi ký gồm hai tập (L’Âme Seule Linh Hồn Lẻ Loi & Le Bal des Papillons Tiệc Ngàn Cánh Bướm), Hervé Vilard cho biết anh rất quý Dalida, biết nâng đỡ đàn em và cư xử đàng hoàng với đồng nghiệp, ngược lại anh nói thẳng là anh ghét Claude François một con người mà theo anh đáng phục về tài năng, nhưng đáng khinh về nhân cách.
Ngay cả trong tiếng Anh, bản nhạc My Way /Comme d’habitude ban đầu cũng được dự tính ghi âm cho mặt B. Theo lời kể của Jacques Revaux, ca khúc chủ đạo mà Frank Sinatra muốn ghi âm là bài If You Go Away (tức là bản phóng tác tiếng Anh của bài Ne Me Quitte Pas của Jacques Brel), nhưng Paul Anka khéo trổ tài thuyết phục Frank Sinatra khi cho rằng đoạn điệp khúc crescendo của bài hát là cơ hội cho mọi người thấy cái phong độ ‘‘nguyên vẹn’’ của Giọng Ca Vàng.
Tập nhạc My Way đáng lẽ ra là ca khúc ‘‘giã từ sân khấu’’ của Frank Sinatra, cho nên lời ca tiếng Anh được viết theo góc nhìn của một người (nghệ sĩ) nhìn lại những chặng đường đã qua, những gì mình đã làm, có sai hay có trúng cũng đừng hối tiếc vì con người ấy đã làm theo ý muốn, đã sống theo ước nguyện của chính bản thân mình ... giai điệu nguyên tác tiếng Pháp đã hay, lời ca tiếng Anh khiến cho My Way trở nên bất tử. Bài hát được Paul Anka cho là một trong những đỉnh cao sự nghiệp của mình.
Bản thân của Jacques Revaux cũng không ngờ rằng cái giai điệu mà ông từng cho là xoàng lại thành công vượt bực đến như vậy, theo lời ông kể chỉ trong vài tháng sau khi được phát hành, My Way phá kỷ lục ca khúc được phổ biến nhiều nhất trên các đài phát thanh ở Mỹ, ông nói sau một triệu lượt phát sóng, ông không còn muốn đếm làm gì cho mệt.
Nhờ vào hơn hai ngàn phiên bản khác nhau, trong số các bản ghi âm lại (cover) gần đây nhất, có Il Volo với Placido Domingo, Garou với Paul Anka, M Pokora trên tuyển tập My Way tưởng niệm Claude François, nhóm Chico and the Gipsies, Seth MacFarlane …… bản nhạc My Way /Comme d’habitude tính trung bình đem về cho những người nắm giữ tác quyền khoảng một triệu euro mỗi năm.
Nếu như phía gia đình Claude François đã bán lại quyền khai thác toàn bộ vựng tập cho tập đoàn tin học Free (Xavier Niel) và nhà xuất bản Because (Michel Duval), thì ca khúc My Way /Comme d’habitude tiếp tục hái ra bạc triệu nửa thế kỷ sau ngày ra đời, đủ để cho Jacques Revaux an hưởng tuổi già ‘‘rửa tay gác bút’’ kể từ hơn một thập niên qua.
Tuấn Thảo
