Đền Taj Mahal vào buổi sáng. (Hình: ATNT Tours & Travel)
Có đến Arga mới nhìn tận mắt những người nghệ nhân cắt xén từng miếng đá cẩm thạch, lọc lựa từng lát đá cẩm thạch màu để xếp thành hình ảnh những đóa hoa và các hoa văn để lát trên từng viên đá cẩm thạch.
Arga là thành phố nằm về phía Nam thủ đô New Delhi (Ấn Độ) chừng 200 km. Đây là thành phố không quá lớn nhưng lại có đến ba di tích văn hóa về kiến trúc được UNESCO công nhận. Một trong ba di tích được cả thế giới biết đến là “ngôi đền tình yêu Taj Mahal.” Có lẽ nhờ vào kiến trúc “đặc biệt” của ngôi đền này mà người đời sau đã đặt cho thành phố Arga một biệt danh lạ lùng “Arga, Dream In Marble” hay “Arga, Giấc Mơ Cẩm Thạch.” Tại sao thành phố này lại có biệt danh “giấc mơ cẩm thạch?”
Tìm về quá khứ, lịch sử Ấn Độ vào thế kỷ 16 được thay đổi từ một triều đại cũ (Delhi Sultanate) chuyển sang đế chế Mughal và Arga được chọn là kinh đô của đế quốc Mughal. Đây là một đế chế khởi đầu với vị vua Babur từ năm 1526. Nhưng phải đợi đến 30 năm sau (1556), thì đế chế Mughal mới trỗi dậy, thành một đế quốc hùng cường dưới thời trị vì của vua Akbar, một vị vua trí tuệ và thông minh đã có công lớn đưa đế chế Mughal lên vị trí “đế quốc Mughal vĩ đại.”
Những kiến trúc thành quách, cung điện, đền đài trong ba triều đại vua Akbar – Jahangir (con Akbar) – Shah Jahan (cháu nội Akbar) đã trở thành những kiến trúc nổi tiếng bất tử cho hậu thế.
Ngày nay, phần lớn tất cả các điểm kiến trúc này đều trở thành các di tích lịch sử của Ấn Độ được UNESCO công nhận. Nổi bật nhất trong các kiến trúc đó phải nói đến lăng tẩm Taj Mahal, một lăng tẩm không chỉ bất tử với kiến trúc của nó, mà còn bất tử với những câu chuyện về tình yêu và hiếu tử của đế quốc Mughal.
Cổng vào chính Main Gate đền Taj Mahal. (Hình: ATNT Tours & Travel)
Vua Shah Jahan lên nối ngôi năm 1628, ông thừa hưởng gia sản của một đế quốc thịnh vượng giàu có do cha của ông để lại. Công lao lớn nhất của ông là đã thống nhất được lục địa Ấn Độ thời bấy giờ. Từ nhỏ, nhà vua đã có năng khiếu về nghệ thuật. Đặc biệt ông rất say mê về kiến trúc đền đài, nhờ vậy người đời sau được thưởng lãm nét nghệ thuật kiến trúc của ông có một không hai trên thế giới. Đó chính là hình ảnh lăng tẩm Taj Mahal, một trong những ngôi đền được xây dựng bằng đá “cẩm thạch” đẹp nhất thế giới từ thế kỷ 17 còn hiện hữu cho đến ngày nay.
Nhưng không phải tự dưng vô cớ vua Shah Jahan cho xây kiến trúc đền Taj Mahal. Câu chuyện được kể lại rằng khi còn là thái tử, Shah Jahan đã yêu một nàng công chúa mang dòng máu Ba Tư (Persian) tên là Mumtaz Mahal. Họ yêu nhau say đắm, Mumtaz Mahal luôn bên cạnh nhà vua Shah Jahan trong mọi hoàn cảnh kể cả những lúc hiểm nguy. Bà đã cho ông tất cả 13 người con, nhưng chẳng may lúc sinh đứa con thứ 14 cho Shah Jahan thì bà ngã bệnh. Điều trối trăn của bà trước khi mất là ao ước hoàng đế Shah Jahan xây cho bà một ngôi đền lăng tẩm “mà không có bất cứ ngôi đền nào của đế quốc Mughal có thể so sánh được” bên lăng tẩm của bà.
Ngôi đền Taj Mahal ra đời nhờ vào niềm mong ước của nàng công chúa Ba Tư! Vua Shah Jahan đã biến niềm ao ước của Mumtaz Mahal thành hiện thực. Ông đã cho xây đền Taj Mahal để tưởng nhớ người vợ thương yêu. Ngôi đền được xây dựng bên con sông Yamuna uốn khúc có một không gian hết sức tuyệt đẹp. Đền Taj Mahal là một kiến trúc tổng hợp nghệ thuật Ấn Độ-Ba Tư. Phần bên ngoài ảnh hưởng theo kiểu kiến trúc Ba Tư, phần bên trong thì mang dáng dấp kiến trúc Ấn Độ (cho dù Shah Jahan đã cải theo Hồi Giáo nhưng ông vẫn bị ảnh hưởng tôn giáo Hindu của Delhi Sultanate). Chung quanh đền là bốn tháp minar bằng “cẩm thạch trắng,” dựa theo kiến trúc Hồi Giáo cao vút dựng ở bốn góc đền tạo thành một hình ảnh cân xứng rất đẹp.
Chân dung Hoàng Hậu Mumtaz Mahal và Hoàng Đế Shah Jahan.
(Hình: ATNT Tours & Travel)
Kiến trúc đền khởi công từ năm 1630 và xây dựng liên tục trong suốt 22 năm, đến năm 1653 mới hoàn thành.
Người ta ước lượng có khoảng 20,000 nhân lực, bao gồm nhân công và nghệ nhân, để hoàn thành ngôi đền “giấc mơ cẩm thạch Taj Mahal.” Có dịp đứng thưởng ngoạn nhìn những tảng đá cẩm thạch trắng toát chồng chất lên nhau theo một mô hình đã định trước như quần thể mái vòm và cổng của đền, các nghệ thuật hoa văn lẫn các bông hoa bằng các miếng cẩm thạch màu sắc trên bốn bức tường đền. Du khách không khỏi kinh ngạc trước một công trình kiến trúc Taj Mahal vĩ đại và hết sức chi tiết tỉ mỉ vào từng phiến đá.
Có lẽ tất cả tinh hoa nghệ thuật trong con người của nhà vua đều toát ra từ tình yêu của ông dành cho Hoàng Hậu Mumtaz Mahal. Ao ước của các bà hoàng ngày xưa tưởng như thật là nhỏ bé, nhưng những mơ ước này nhiều khi làm điêu đứng cả một quốc gia. Làm theo lời trối trăng của Mumtaz Mahal, nhà vua Shah Jahan đã vô tình đào hố chôn cả đế quốc Mughal sau này.
Điểm tuyệt mỹ nhất của Taj Mahal không phải chỉ là phần kiến trúc cẩm thạch mà là phần “không gian màu sắc cẩm thạch” được biến đổi tùy theo ánh sáng mặt trời và mặt trăng. Màu sắc đền Taj Mahal thay đổi theo từng giờ, buổi sáng ánh sáng mặt trời lên chiếu vào phía Đông của đền tạo ra sự chuyển đổi ánh sáng trên mái vòm từ màu “trắng thanh” dần dần chuyển sang màu “nắng vàng.” Đến giữa trưa mặt trời đứng bóng trên đỉnh, làm rực màu nắng vàng toàn mái vòm. Hoàng hôn về, mặt trời ngả về phía Tây tạo cho mái vòm chuyển từ màu vàng-nắng dần sang vàng-hồng trước khi mặt trời tắt nắng.
Nếu bạn muốn thưởng ngoạn hết vẻ đẹp của ngôi đền Taj Mahal, bạn phải cố gắng dành ra trọn một ngày từ lúc bình minh đến hoàng hôn thì mới thưởng thức hết nét tuyệt mỹ của Taj Mahal. Nhưng chưa hết, “ngắm ánh trăng trên Taj Mahal” cũng là một vẻ đẹp khác mà đã được nhiều người nói đến. Tôi chưa đến Taj Mahal đúng vào dịp trăng rằm, nên vẫn chưa có thể viết về cảm nhận của riêng mình khi thưởng ngoạn ánh trăng chiếu toả trên đền Taj Mahal.
Hoàng hôn trên Taj Mahal. (Hình: ATNT Tours & Travel)
Bước vào trong ngôi đền cẩm thạch, du khách nhận thấy bên trong lăng tẩm không có vẻ to lớn như phần bên ngoài. Chính giữa đền là hai ngôi mộ nổi cũng bằng cẩm thạch nằm trong một vòng hàng rào cẩm thạch. Các cửa sổ chung quanh được thiết kế chỉ để lọt một phần ánh sáng chiếu vào tạo ra không gian yên tĩnh cho hoàng đế Shah Jahan và hoàng hậu Mumtaz Mahal trong một giấc ngủ dài. Ngôi mộ nhỏ là mộ hoàng hậu Mumtaz Mahal và ngôi mộ lớn hơn dành cho Hoàng Đế Shah Jahan.
Vua Shah Jahan đã không quản ngại tốn kém, đã đem cả gia-tài-đế-quốc của ông để biến niềm “ao ước” của người ông yêu thương thành hiện thực. Ông đã làm cho “toàn phụ nữ thế giới trên trái đất này” đốt đuốc đi tìm một người đàn ông hào phóng như ông trong tình yêu. Còn giới đàn ông trên trái đất này thì “khổ sở” về cách chung tình của ông. Làm sao ai cũng có thể biểu hiện như ông được! Chỉ cần phái nữ đem công trình “ngôi đền tình yêu” của vua Shah Jahan ra so sánh là phái mày râu ai cũng toát mồ hôi!
Trong tình yêu thì Hoàng Đế Shah Jahan đã làm những điều hào phóng và “rất đẹp” với Mumtaz Mahal. Nhưng ngược lại, với đất nước thì ông đã vô cùng bất nhẫn với dân, bắt dân phải gánh chịu nhiều thứ thuế và lao dịch vào những công trình kiến trúc của ông (không phải chỉ có kiến trúc đền Taj Mahal mà còn nhiều thành quách khác). Khi ông ngã bệnh, các con ông tranh giành ngôi vua, chém giết lẫn nhau.
Năm 1658, Aurangzeb (người con thứ tư của ông) đoạt ngôi vua và giam ông trong thành lũy Arga Red Fort, chỉ cách xa đền Taj Mahal vài cây số đường chim bay. Khi du ngoạn Arga, bạn nên ghé thăm Red Fort vì ở đây bạn sẽ có dịp thăm nơi giam giữ nhà vua. Có lẽ bạn sẽ cảm thông được “nỗi lòng” của vị vua này. Trong ngục tù, mỗi ngày nhìn qua khung cửa sổ, ông dõi mắt nhìn hướng về ngôi đền Taj Mahal nơi cuối khúc rẽ của sông Yamuna, không biết ông đã có những suy tư gì trong đầu! Ông nghĩ về hoàng hậu Mumtaz Mahal hay ông nghĩ về công trình đền Taj Mahal của ông? Hay ông căm thù oán hận đứa con nghịch tử soán ngôi và giam cầm ông? Thật tội nghiệp cho một hoàng đế lúc sa cơ. Nhưng có bao giờ ông có một chút từ tâm nghĩ về những người dân khốn khổ của ông không!
Một góc thành lũy Arga Red Fort, nơi giam giữ vua Shah Jahan.
(Hình: ATNT Tours & Travel)
Tôi cũng đã có dịp đứng ngay bên những khung cửa sổ mà có lẽ vua Shah Jahan đã từng đứng. Tôi cũng dõi mắt hướng về ngôi đền Taj Mahal mà lòng cảm thấy ngậm ngùi thương cảm cho thân phận cuối đời của ông. Shah Jahan mất năm 1666, lúc ông 74 tuổi, sau tám năm bị đứa con nghịch tử giam cầm. Kể ra tuổi ông cũng khá thọ cho vua chúa thời ấy. Nhưng cũng không bao giờ nhà vua có thể ngờ được rằng 354 năm sau, tổng thống của một đất nước vĩ đại – Mỹ – cách Arga nửa vòng trái đất đã đến thăm ông, thưởng ngoạn, khen ngợi kiến trúc và ngưỡng mộ tình yêu của ông dành cho hoàng hậu Mahal!
Ngoài ngôi đền lăng tẩm Taj Mahal, một kiến trúc quần thể khác chung quanh như kiến trúc Ornamental Pool, Vườn, Main Gate, đền Mosque bên phía Tây Taj Mahal cũng tạo thêm phần thanh nhã cho khu vực Taj Mahal.
Thành phố Arga, ngoài “giấc mơ cẩm thạch Taj Mahal” còn có thêm thành lũy Arga Red Fort và Fatehpur Sikri, là những thắng cảnh kỳ quan nổi tiếng khác của UNESCO. Riêng ngôi đền tình yêu bất tử Taj Mahal được chọn là một trong bảy kỳ quan mới của thế giới hiện tại.
