Năm 2019 đánh dấu 10 năm ngày giỗ của Alain Bashung. Danh ca người Pháp đã qua đời vào năm 2009 vì bệnh ung thư phổi. Phải chăng là một sự trùng hợp ngẫu nhiên mà vào mùa thu năm nay có tới hai album của hai nghệ sĩ quá cố được phát hành cùng lúc. Ngoài Alain Bashung, còn có tập nhạc ‘‘di cảo’’ của thần tượng nhạc rock Pháp Johnny Hallyday.
Mang tựa đề ‘‘Après Vous’’, tập nhạc này được phát hành vào tháng 11/2018 và bao gồm 10 sáng tác chưa từng được phổ biến của ca sĩ kiêm tác giả người Pháp. Hãng đĩa Barclay sau nhiều năm thôi thúc, cuối cùng đã thuyết phục được người vợ thứ ba của Alain Bashung cho phép xuất bản những ca khúc này, khai thác các bài hát qua đĩa hình, đĩa nhạc hay dưới dạng âm thanh tải trực tuyến. Đây là một tin vui đối với giới hâm mộ, do trong mắt họ, chiếc ghế của Alain Bashung cho tới giờ còn bị bỏ trống.
Gần một thập niên sau ngày ông qua đời ở tuổi 61, vẫn chưa có ca sĩ kiêm tác giả nào của làng nhạc rock Pháp ngồi thay thế vào chỗ của ông. Có thể nói là lúc sinh tiền, Johnny Hallyday và Alain Bashung đại diện cho hai vế khác nhau của làng nhạc rock của Pháp. Johnny Hallyday giành lấy ngôi vị quán quân nhờ sức thuyết phục khi phải biểu diễn trên sân vận động một loại nhạc rock dễ nghe dành cho đại chúng. Còn dòng nhạc của Alain Bashung thì lại kén chọn người nghe hơn, có nhiều sức sáng tạo và vì thế mà trong suốt sự nghiệp, Alain Bashung đã từng đoạt 12 giải thưởng âm nhạc Victoires de la Musique của Pháp.
Sinh tại Paris trong một gia đình nghèo, Alain Bashung (1947-2009) lớn lên ở vùng ngoại ô thành phố Strasbourg (Alsace). Có lẽ để thoát khỏi nhịp sống đơn điệu, buồn chán của vùng tỉnh lẻ, mà từ khi còn nhỏ, Alain Bashung đã mê nghe nhạc (qua radio) rồi tự mò mẫm học nhạc ban đầu là kèn harmonica rồi sau đó đến đàn ghi ta. Sau này khi lớn lên, mặc dù đã có bằng chuyên viên kế toán trong tay, nhưng ông vẫn bỏ nghề này để theo đuổi nghiệp sân khấu.
Con đường sự nghiệp mà Alain Bashung đã chọn lại không êm thấm dễ dàng như ông tưởng, mà lại đầy khổ nhọc, chông gai. Vào nghề ca hát từ năm 20 tuổi, Alain Bashung từng đoạt giải nhất cuộc thi tài năng mới mùa hè 1968 (Les Tremplins de L’Été) nhưng ông phải mất hơn mười năm trời mới gặt hái được những thành công đầu tiên. Có nhiều người tỏ ra ngạc nhiên khi biết rằng trước khi nổi danh như một nghệ sĩ nhạc rock, Alain Bashung đã thử hát nhạc nhẹ, đóng phim, chơi nhạc đệm cho nhiều nghệ sĩ khác, làm diễn viên chính trong các vở nhạc kịch (của tác giả Claude Michel Schonberg, người sau đó đồng sáng tác vở nhạc kịch Les Misérables với Alain Boublil).
Mãi tới năm 35 tuổi, Alain Bashung mới thành danh và được công nhận như một nghệ sĩ thực thụ. Đĩa nhạc Vertige de l’Amour (1980) cũng như Gaby Oh Gaby mở đường cho Alain Bashung chinh phục đài danh vọng. Ngoài sự đóng góp của tác giả Boris Bergman trên hầu hết các bản nhạc ăn khách những năm 1980, còn có sự tham gia của tác giả Jean Fauque kể từ đầu thập niên 1990 trở đi.
Nhóm sáng tác này giúp cho Alain Bashung đạt tới một tầm cao mới qua những bài hát để đời như Osez Joséphine (1991), Madame Rêve (1992), La nuit Je mens (1998) hay l’Imprudence (2002). Thà trễ còn hơn không, một khi đã đến, sự thành công sau đó không bao giờ rời khỏi Alain Bashung một bước. Hầu hết các album phát hành trong giai đoạn những năm 1991 cho tới 2008 (Bleu Pétrole) đều thuyết phục công chúng lẫn giới phê bình. Thời kỳ huy hoàng nhất là vào thời kỳ phát hành tập nhạc ‘‘Fantaisie Militaire’’ 1998-1999, được giới phê bình đánh giá là album nhạc rock Pháp hoàn chỉnh nhất.
Nhờ tập nhạc này, Alain Bashung đoạt cùng lúc 4 giải thưởng dành cho giọng ca nam, bài hát và album xuất sắc nhất. Nhưng quan trọng hơn nữa là giải thưởng dành cho album nhạc rock của Pháp hay nhất trong hai thập niên đầu thế kỷ XXI. Lúc còn sống, Alain Bashung đã lập kỷ lục nhờ liên tục đoạt 12 giải thưởng Victoires de la Musique, chỉ trong vòng một thập niên. Mãi tới đầu năm 2018, nam ca sĩ Matthieu Chedid mới phá kỷ lục này với tổng cộng 13 giải thưởng.
Có ý kiến cho rằng trong thời gian đầu, Alain Bashung không có nhiều ‘‘duyên phúc’’ trong sự nghiệp, thế nhưng một khi ông đã chọn đi đúng hướng, Alain Bashung lại thành công rực rỡ nhờ đem lại một góc nhìn hoàn toàn khác về nhạc rock của Pháp, ngoài thần tượng Johnny Hallyday.
Lúc sinh tiền, Alain Bashung nổi tiếng là một nghệ sĩ khó tính, một tác giả cầu toàn. Tuy lượng sáng tác dồi dào, nhưng rất nhiều bản ghi âm lại bị gạt qua một bên, chừng nào tác giả chưa thật sự vừa ý với bản hoà âm, hay chưa hài lòng với ca từ, giai điệu. Thế giới sáng tác của Alain Bashung phảng phất nhiều ảnh hưởng của Serge Gainsbourg, và sâu xa hơn nữa là bóng hình của Leonard Cohen trong lối tiếp cận âm nhạc.
Những album thành công nhất của Alain Bashung thường gắn liền với những giai đoạn trầm cảm nhất của người nghệ sĩ. Ông ít khi nào hát lại nhạc của người khác trừ hai trường hợp ngoại lệ là "Histoire de Melody Nelson" của Serge Gainsbourg và "Il Voyage en Solitaire" của Gérard Manset. Trên hành trình sự nghiệp khá lẻ loi đơn độc, Alain Bashung đã buộc phải trực diện bao lần với nỗi ám ảnh của chính bản thân.
Tuấn Thảo
RFI
Alain Bashung in live concert (2008)
