Ngày, tháng...: Tâm Ca

Biến cố 11-63 (đánh đổ chế độ Ngô Ðình Diệm) kéo theo nhiều xáo trộn trong miền Nam nước Việt. Về mặt chính trị, thường xuyên có những vụ đảo chính, chỉnh lý, xuống đường. Về mặt quân sự, sự có mặt của Quân Ðội ngoại quốc trên đất nước khiến cho chiến tranh khởi sự leo thang dữ dội. Về mặt xã hội là cả một sự đổ vỡ về luân lý, sự mất niềm tin. Tôi gọi thời kỳ này là thời kỳ sợ hãi, hoài nghi và khinh thị (le temps de la peur, du soupcon et du mépris). Thời kỳ thần đồng gẫy cánh, cõi tiên lạc lõng, nhạc trời đứt đoạn. Và tâm ca bắt buộc phải ra đời.

Với cái đà soạn những tác phẩm lớn hơn hình thức ca khúc thông thường là hai trường ca CON ÐƯỜNG CÁI QUAN, MẸ VIỆT NAM (chưa kể hai tiểu ca kịch CHỨC NỮ VỀ TRỜI và TẤM CÁM với phần libretto của Năm Châu do tôi thực hiện cho Hãng Phim MỸ VÂN vào năm 1963), bây giờ tôi quyết định tỏ thái độ bằng những chương khúc.

Lề lối soạn mười bài hát liên tục cho một vấn đề mà tôi đẻ ra với MƯỜI BÀI TÂM CA lúc này, được tiếp tục với MƯỜI BÀI TÂM CA, MƯỜI BÀI BÌNH CA, MƯỜI BÀI BÉ CA, MƯỜI BÀI NỮ CA, MƯỜI BÀI TỤC CA, MƯỜI BÀI ÐạO CA v.v... (NGỤC CA -- phổ thơ Nguyễn Chí Thiện -- soạn ra sau này thì phải tới hai mươi bài). Tôi cũng nhớ là trước đây có đọc cuốn sách MƯỜI ÐIỀU TÂM NIỆM của Hoàng Ðạo. TÂM CA cũng có thể là những bài hát tâm niệm, nghĩa là nó đi tới luân lý nữa.

Nhưng trước khi đó, để dẫn tới mười bài hát nói thẳng vào cái xã hội nát tan trước mặt trong thời đại này, tôi có một lời kêu than của tôi, qua bài TÔI CÒN YÊU TÔI CỨ YÊU (Saigon-1964).

Bài TÔI CÒN YÊU TÔI CỨ YÊU tuy là động cơ để tôi soạn ra MƯỜI BÀI TÂM CA nhưng lối nhìn và ngôn ngữ của bài này có vẻ mòn mỏi rồi, giống như lối nhìn và ngôn ngữ của những bài hát tình tự quê hương khác hay của trường ca, trong đó cách nhìn một chiều khiến tôi chỉ cúi mặt xưng tụng cái đẹp trong vinh quang hay trong đau khổ của dân tộc tôi, nơi quê hương tôi mà không dám nhìn vào và nói lên bề trái của xã hội. Cách nhận diện lại quê hương, qua những bài tâm ca, rồi đây sẽ ảnh hưởng tới các nhạc sĩ trẻ ở trong hay ở ngoài PHONG TRÀO DU CA.

Ðó là nói về cách nhìn vào quê hương, nhận diện lại quê hương. Thế còn lối nói trong ca khúc của tôi bây giờ là gì ? Nó cũng phải khác trước, nghĩa là nó mang chút ít ngôn ngữ Thiền mà trong thời gian này, ai cũng đều bị ảnh hưởng cả.

Mười bài Tâm Ca

Tôi khởi sự soạn tâm ca bằng một bài thơ nhan đề HOÀ BÌNH của Thượng Tọa Nhất Hạnh, với ý nghĩ là thực hiện giấc mơ mà thi sĩ đã ghi trong thi phẩm. Tôi đặt tên tâm ca số 1 là TÔI ƯỚC MƠ. Trong bài thơ này, thi sĩ tự hỏi bao giờ mình mới nói thẳng những điều mình ước mơ. Khi phổ nhạc bài thơ đó rồi hát lên cho quảng đại quần chúng nghe, tôi đã nói hộ thi sĩ vậy.

TÔI ƯỚC MƠ

thơ Nhất Hạnh - Phạm Duy soạn thành tâm ca

(Saigon-1965)

Sáng nay vừa thức dậy

Nghe tin em gục ngã nơi chiến trường

Nhưng trong vườn tôi

Vô tình khóm tường vi

Vẫn nở thêm một đoá.

Tôi vẫn sống! Tôi vẫn ăn! Và tôi vẫn thở

Nhưng biết bao giờ

Tôi mới được nói thẳng

Những điều tôi ước mơ ? Biết bao giờ?

Biết bao giờ?

Tôi mới được

Nói những điều

Tôi ước mơ, tôi ước mơ

Tôi ước mơ, tôi ước mơ...

Bài tâm ca số 1 này đã được anh bạn ca sĩ Hoa Kỳ Steve Addiss soạn lời ca Anh Ngữ và hát như sau :

Poem By A Buddhist Monk

From a poem by Nhat Hanh, adaptation by Pham Duy

English lyrics by Steve Addiss

Six o'clock, when I wake

A friend brings me the news

My brother is killed.

Now he lies slain, and yet

By this house, by this wall

A flower blooms.

I, I still breathe, I still eat, I still live

How shall I speak, how shall I say

All I hope for my land?

All I hope for Viet Nam?

How shall I speak, how can I say

All that I hope, all that I pray

For my home, for my land?

Some how I must say

All I hope for Viet Nam.

TÂM CA SỐ 1 là sự bi đát của chúng ta trong giữa thập niên 60 này. Nó rất ngắn vì nó chỉ là sự ao ước hoà bình. TÂM CA SỐ 2 là thái độ của tôi trước cảnh bi đát đó. Trong cuộc đời 1965, có bao nhiêu cảnh ngộ, có bao nhiêu hình ảnh thì đều vào nằm trong bài hát cho nên nó là bài hát dài nhất trong MƯỜI BÀI TÂM CA.

TIẾNG HÁT TO

(Saigon-1965)

Tôi sẽ hát to hơn súng nổ bên bờ ruộng già

Lời tôi ca, lời tôi ca xin lúa đừng lo

Lời tôi thay cho tiếng đạn bay

Lời tôi xây cho vững tay cầy

Rồi đêm đêm xua ác mộng đầy

Lời ca êm ru giấc ngủ say

Tôi sẽ hát cho vơi thống khổ vơi dòng lệ nhòa

Một miền quê, một miền quê tim héo và khô

Lời tôi ca khâu vá tình thương

Lời hôm qua chắp nối Con Ðường (1)

Lời hôm nay vương tiếng Mẹ buồn (2)

Lời mai đây cao ngút Trường Sơn (3).

Tôi sẽ hát to hơn những kẻ khơi ngọn lửa thù

Lời tôi ca, lời tôi ca như suối rừng thu

Lửa âm u ai đốt từ lâu

Miền quê tôi khan tiếng kêu gào

Lời tôi ca như nước nhiệm mầu

Thành mưa rơi cho dứt niềm đau

Lời tôi ca, lời tôi ca xua hãi hùng đi

Mùa xuân qua ai mất tuổi thơ

Lời tôi ca hôn má xuân già

Còn yêu nhau xin cứ mặn mà

Ðừng cho ai ăn cướp tình ta.

Tôi sẽ khóc to hơn đứa nhỏ đang ngồi vỉa hè

Trẻ bơ vơ, trẻ bơ vơ đi giữa vườn hoa

Hỏi thăm em, em có mẹ cha

Hỏi thăm em, em có ông bà

Hỏi thăm em, em có cửa nhà

Một ngày qua em mất cả ba.

Tôi sẽ khóc to hơn đứa nhỏ đang tìm nụ cười

Trẻ thơ ơi, trẻ thơ ơi, xin đến gần tôi

Cùng em côi tôi có bàn tay

Và đôi môi tôi hát ăn mày

Chia hạt cơm rơi hay bát gạo đầy

Cùng ngủ ven sông hay gối bụi cây.

Tôi sẽ khóc cho em gái nhỏ theo mụ chủ nhà

Một chiều mưa, một chiều mưa đi trong ngõ bùn nhơ

Từ vườn quê ra chốn phồn hoa

Người em xua dĩ vãng đen nhoà

Rồi đêm đêm son phấn nhạt mờ

Mới nhận của tôi dâng mấy lời thơ

Tôi hát tiễn đưa dăm thiếu phụ quay về đường nhà

Lời tôi ca, lời tôi ca hun bếp lạnh tro

Lời như tơ như tóc tìm nhau

Giường thơm tho chăn gối tươi mầu

Mảnh gương to rơi vỡ ngày nào

Còn lại bao nhiêu vẫn soi rõ mặt nhau.

Tôi sẽ hát to hơn tiếng nhạc mơ hồ phòng trà

Nàng danh ca, nàng danh ca không có giọng ca

Nàng danh ca vo khúc tình ca

Thành vui điên hay khóc than vờ

Nồng hơi da hơn tiếng nhạc thừa

Nghẹn lời ca hay dứt đường tơ

Tôi muốn hát thay cho gánh cải lương gầy, một ngày

Về chợ quê, về chợ quê rung trống cầu may

Lời tôi thay anh kép già câm

Làm quân đi theo nữ anh hùng

Diệt loài gian hay giết nịnh thần

Và hoan hô ông lão hiền trung.

Tôi sẽ hát to nhưng hát nhỏ hơn lời mọi người

Một ngày nao, một ngày nao nghe bỗng đầy vơi

Toàn dân tôi ca hát niềm vui

Toàn dân tôi ca khúc yêu đời

Một ngày tan chinh chiến thật rồi

Toàn dân tôi vui sống thảnh thơi

Tôi sẽ hát to nhưng hát nhỏ như lời nguyện cầu

Lời yêu nhau, lời thương nhau cho đến dài lâu

Lời tôi ngoan như tiếng trùng kêu

Lời tôi vang như tiếng chuông chiều

Lời tôi cao như tiếng ngọn diều

Lời tôi sâu như tiếng tình yêu

Lời tôi sâu như tiếng tình yêu...

-----------------------------------

(1) Con Ðường Cái Quan

(2) Mẹ Việt Nam

(3) Trường Ca Trường Sơn

TÂM CA SỐ 3 nhận diện lại dân tộc Việt Nam, hiện nay là một dân tộc đầy chia rẽ... Nó kêu gọi mọi người ngồi lại với nhau, dù là ông bụt, người hùng trong trắng, kể cả giun dế hiền lành cũng phải ngồi gần ma quái, kẻ ăn cướp của công và ác thú hùm beo...

NGỒI GẦN NHAU

(Saigon-1965)

Ngồi gần ngồi gần nhau, vai sát vai nhau tựa đầu

Ngồi gần ngồi gần nhau, tay nắm tay cho thật lâu

Ngồi gần ngồi gần nhau, xin nói cho nhau một điều

Ngồi gần ngồi gần nhau cho nhiều

Ngồi vào đời nhỏ nhoi, trong kiếp sống đầy vơi

Ngồi gần người từ bi, bên lũ giết người kia

Ngồi gần loài giun dế, hay ác thú hùm beo

Mình vào ngồi đây với nhau.

Ngồi gần ngồi gần hơn, đôi mắt đôi mi lạ lùng

Ngồi gần ngồi gần hơn, đôi má đôi môi làm quen

Vào ngồi làm một đôi, trong tiếng than trong nụ cười

Vào ngồi làm đỏ đen cho đời

Ngồi gần loài ma quái, nghe tiếng nói lả lơi

Ngồi gần tình thương yêu, nghe rõ tiếng bụt kêu

Gần người hùng trong trắng, bên lũ cướp của công

Ngồi thở dài hay ước mong.

Vào ngồi vào ngồi chung, trong sót thương trong bạo cường

Vào ngồi vào ngồi chung, trong bão mưa trong lửa tuôn

Ngồi ở gần mộ hoang, trong đám tân hôn vội vàng

Ngồi vào, ngồi đôi bên vui buồn

Ngồi vào rừng gươm súng, hay đứng giữa vườn bông

Ngồi chờ đàn chim non, hay đón tiếng đạn bom

Ngồi vào niềm yêu dấu hay giữa mối thù sâu

Mình ngồi vào đây với nhau.

Ngồi gần ngồi gần nhau, đây đó chung quanh địa cầu

Ngồi gần ngồi gần nhau, trong kiếp xưa, trong đời sau

Ngồi gần ngồi thật lâu, cho đến khi hai ngọn đầu

Thành một người trong nhau nguyện cầu

Ngồi vào một thế giới, không xấu tốt buồn vui

Ngồi vào niềm chơi vơi, không có sắc mầu phai

Ngồi vào đời không mới, không rách nát tả tơi

Một mình ngồi trong cái TA

Một mình ngồi trong cái TA...

TÂM CA SỐ 4 thu gọn cuộc đời vào một giọt mưa. Giọt nước thiên nhiên chứa đựng đầy đủ cái sống, cái chết, cái vui, cái buồn, người trần, thần thánh, tuổi già, tuổi thơ... Tôi soạn bài này chỉ trong 15 hay 20 phút.

GIỌT MƯA TRÊN LÁ

(Saigon-1965)

Giọt mưa trên lá nước mắt mẹ già

Lã chã đầm đìa trên xác con lạnh giá.

Giọt mưa trên lá nước mắt mặn mà

Thiếu nữ mừng vì tan chiến tranh chồng về

Giọt mưa trên lá tiếng khóc oa oa

Ðứa bé chào đời cho chúng ta nụ cười

Giọt mưa trên lá tiếng nói bao la

Tóc trắng đậm đà êm ái ru tình già.

Giọt mưa trên lá tiếng nói thầm thì

Bóng dáng Phật về xoa vết thương trần thế

Giọt mưa trên lá tiếng nói tinh khôi

Lúc Chúa vào đời xin đóng đanh vì người

Giọt mưa trên lá tiếng khóc chơi vơi

Thế giới lạc loài chưa thoát ra phận người

Giọt mưa trên lá cố gắng nguôi ngoai

Nói với loài người : xin cứ nuôi mộng dài.

Giọt mưa trên lá bối rối, bồi hồi,

Ráo riết, miệt mài, em (anh) biết yêu lần cuối.

Giọt mưa trên lá bỡ ngỡ, xôn xao,

Cuống quít, dạt dào, anh (em) biết yêu lần đầu

Giọt mưa trên lá thấp thoáng, bơ vơ

Khép nép, đợi chờ, xa cách nhau vài giờ

Giọt mưa trên lá dĩ vãng xa xôi

Sớm tối bùi ngùi, xa cách nhau một đời.

Ù u u ú! Ù u u ú!

Ngoài ra ca sĩ người Mỹ Steve Addiss cũng đã soạn lời ca Anh ngữ cho bài này và được MITCH MILLER & HIS GANG thu thanh vào đĩa hát, phát hành tại Hoa Kỳ vào năm 1966:

THE RAIN ON THE LEAVES

(Mitch Miller)

The rain on the leaves is the tears of joy

Of the girl whose boy returns from the war.

The rain on the leaves is the bitter tears

When the mother hears her son is no more.

The rain on the leaves is the cry that is torn

From a baby just born as life is begun

The rain on the leaves is an old couple's love

Much greater now than when they were young.

The rain on the leaves is the passionate voice

In a final choice when last love is near.

The rain on the leaves is the voice surprised

As it realizes its first love is here.

The rain on the leaves is the heart's distress

And a loneliness, as life passes by.

The rain on the leaves is the last caress

And a tenderness before love can die.

TÂM CA SỐ 5 nhận diện gia tài của người đi trước để lại cho người đi sau. Thế hệ 45 để lại cho thế hệ 65 một thảm hoạ mà chỉ có sự tha thứ và thương yêu nhau giữa hai thế hệ mới có thể đem lại một tương lai sáng sủa.

ĐỂ LẠI CHO EM

(theo thơ Nguyễn Ðắc Xuân)

(Saigon-1965)

Ðể lại cho em này nước non mình

Ðể lại cho em một nước đẹp xinh

Một miền oai linh hiển hách

Chỉ còn dư vang thần thánh

Ðể lại cho em hèn kém của anh

Ðể lại cho em cuộc sống mệt nhoài

Ðể lại cho em hồn nước tả tơi

Ðường đời quanh co kẹt lối

Lòng người không căm giận dỗi

Ðể lại cho em tội lỗi qua rồi.

Nhưng em thương anh, thương anh cho nước phải giật mình

Nhưng em thương anh, thương anh cho tình lên sức sống

Nhưng em thương anh, thương anh cho tủi hờn đi xuống

Nhưng em thương anh, thương anh cho niềm kiêu hãnh vươn lên.

Ðể lại cho em một nước phân lìa

Ðể lại cho em một giống nòi chia

Hận thù nhân danh chủ nghĩa

Bạo tàn vênh vang bề thế

Ðể lại cho em giọt máu dân lành

Ðể lại cho em từng nấm mồ xanh

Chập chờn bay trong bại thắng

Ngọn cờ khăn sô mầu trắng

Ðể lại cho em một bãi sa trường.

Nhưng em thương anh, thương anh cho súng phải thở dài

Nhưng em thương anh, thương anh cho tầu bay khóc với

Nhưng em thương anh, thương anh cho lựu đạn im tiếng

Nhưng em thương anh, thương anh cho đường vũ khí qua tim.

Ðểi cho em cảnh khó quê nghèo

Dù rằng ruộng ta mầu mỡ phì nhiêu

Một bàn tay thơm mùi đất

Thành bàn tay hoen mầu xám

Ðể lại cho em một tấm lòng tham

Ðể lại cho em thành phố lên đèn

Bọn người tranh nhau một đám bụi đen

Lệ buồn rơi trong tửu điếm

Gửi người gian nan tiền tuyến

Ðể lại cho em giả dối đê hèn.

Nhưng em thương anh, thương anh em đón nhận gia tài

Nhưng em thương anh, thương anh ta cùng gom sức mới

Nhưng em thương anh, thương anh xin nhận lời tranh đấu

Nhưng em thương anh, thương anh đi tìm lối thoát cho nhau.

TÂM CA SỐ 6 nhận diện thiên nhiên, siêu nhiên và trái tim con người khi hướng vào siêu nhiên, thiên nhiên đó.

MỘT CÀNH CỦI KHÔ

(Saigon-1965)

Một cành củi khô

Một tờ lá uá

Một hòn cuội to

Một làn bụi mờ

Một ngọn cỏ may

Một vài miếng giấy

Một hạt mưa bay

Cuộc đời quanh đây mừng là biết mấy

Tình đầy trong tay và tình ở ngoài

Ở gần bên tôi hàng nghìn thế giới

Cùng nhờ nhau thôi, để buồn hay vui.

Một hàng rêu thưa

Một đàn kiến gió

Một nhện giăng tơ

Một ổ tò vò

Một giọng con ve kêu

Một điều con dế nói

Một lời thông reo

Một chiều xôn xao.

Cuộc đời quanh đây mừng là biết mấy

Tình đầy trong tay và tình ở ngoài

Ở gần bên tôi hàng nghìn thế giới

Cùng nhờ nhau thôi, để buồn hay vui.

Một mảng vai non

Một vòm tóc sáng

Một vành tai ngon

Một cổ tròn tròn

Một làn mi cong

Một vùng má nóng

Một hàm răng trong

Một bàn tay thuôn.

Cuộc đời quanh đây mừng là biết mấy

Tình đầy trong tay và tình ở ngoài

Ở gần bên tôi hàng nghìn thế giới

Cùng nhờ nhau thôi, để buồn hay vui...

Cuộc đời quanh đây

Mừng là biết mấy.

TÂM CA SỐ 7 nhận diện kẻ thù của của chúng ta là danh từ, là chủ nghĩa, là gian ác, là vô lương... có khi kẻ thù của ta lại chính là ta nữa. Vậy ta phải đi tìm nó ngay trong tim ta để mà chiến thắng nó.

KẺ THÙ TA

(Saigon-1965)

Kẻ thù ta đâu có phải là người

Giết người đi thì ta ở với ai?

Kẻ thù ta tên nó là gian ác

Kẻ thù ta tên nó là vô lương

Tên nó là hận thù

Tên nó là một lũ ma (thế thì)

Kẻ thù ta đâu có phải là người

Giết người đi thì ta ở với ai?

Kẻ thù ta mang áo mầu chủ nghĩa

Kẻ thù ta mang lá bài tự do

Mang cái vỏ thật to

Mang cái rổ danh từ

Mang cái mầm chia rẽ chúng ta (thế thì)

Kẻ thù ta đâu có phải là người

Giết người đi thì ta ở với ai?

Người người ơi thương xót người nhỏ bé

Người người ơi thương xót người ngây thơ

Thương xót người bị mua

Thương xót người bị lừa

Thương xót người thương xót ta (thế thì)

Kẻ thù ta đâu có ở người ngoài

Nó nằm đây nằm ngay ở mỗi ai

Kẻ thù ta tên nó là vu khống

Kẻ thù ta tên nó là vô minh

Tên nó là lòng tham

Tên nó là tị hiềm

Tên nó là sự ghét ghen (thế thì)

Kẻ thù ta đâu có ở người ngoài

Nó nằm đây nằm ngay ở mỗi ai

Kẻ thù ta trong mắt thèm lơ láo

Kẻ thù ta trong góc đầu tự kiêu

Trong cõi lòng quạnh hiu

Trong óc hẹp tiêu điều

Trong giấc mộng xâm chiếm nhau (thế thì)

Kẻ thù ta đâu có ở người ngoài

Nó nẵm đây nẵm ngay ở mỗi ai

Người người ơi yêu mến người mãi mãi

Người người ơi yêu mến người không nguôi

Yêu mến người đầy vơi

Yêu mến người đêm ngày

Yêu mến người ta nắm tay (thế thì)

Kẻ thù ta đâu có phải là người

Giết người đi thì ta ở với ai?

Kẻ thù ta đâu có ở người ngoài

Nó nằm đây nằm ngay ở mỗi ai!

TÂM CA SỐ 8 nhận diện cái chết. Ôi cái chết thật là tuyệt vời, nó đến đúng hẹn, nó không phản bội bất cứ ai, nó thành thật như trái tim con người.

RU NGƯỜI HẤP HỐI

(Saigon-1965)

Ru người hấp hối bằng chiều lam tỏa khói

Ru người phơi phới bằng nắng vói lưng đồi

Ru bằng tiếng nói của trái tim muôn loài

Ru người hấp hối, ru cuộc tình đang đứt hơi.

Ôi kiếp sống bộn bề, kiếp sống chàn chề

Thấm thía hiền hòa, chất chứa lọc lừa, tỉnh và mê!

Ôi kiếp sống bềnh bồng, ấm áp lạnh lùng

Chói sáng mịt mùng, kiếp sống dài dòng mọi sầu thương.

Ôi cái chết tuyệt vời, đến với đời người

Giữ vững một lời, cái chết nghìn đời chẳng hề phai

Ôi cái chết thật thà, cái chết mặn mà

Ðến đúng ngày giờ, cái chết hẹn hò tự ngàn xưa!

Ru người thiêm thiếp nằm im gương mặt sáng

Ru hồn trong trắng như bé lúc sơ sinh

Ru lòng êm ấm, ru tấm thân yên lành

Ru người đang chết trong hoà bình hay chiến tranh.

Ôi kiếp sống bộn bề, kiếp sống chàn chề

Thấm thía hiền hòa, chất chứa lọc lừa, tỉnh và mê!

Ôi kiếp sống bềnh bồng, ấm áp lạnh lùng

Chói sáng mịt mùng, kiếp sống dài dòng mọi sầu thương.

Ôi cái chết tuyệt vời, đến với đời người

Giữ vững một lời, cái chết nghìn đời chẳng hề phai

Ôi cái chết thật thà, cái chết mặn mà

Ðến đúng ngày giờ, cái chết hẹn hò tự ngàn xưa!

Ru người đang chết và người không sợ chết

Ru bằng tiếng hát của thế giới vô biên

Ru bằng muôn mắt của ánh sao (đang) đi tìm

Ru người đã thoát ra lồng tình hay cũi duyên.

Ôi kiếp sống bộn bề, kiếp sống chàn chề

Thấm thía hiền hòa, chất chứa lọc lừa, tỉnh và mê!

Ôi kiếp sống bềnh bồng, ấm áp lạnh lùng

Chói sáng mịt mùng, kiếp sống dài dòng mọi sầu thương.

Ôi cái chết tuyệt vời, đến với đời người

Giữ vững một lời, cái chết nghìn đời chẳng hề phai

Ôi cái chết thật thà, cái chết mặn mà

Ðến đúng ngày giờ, cái chết hẹn hò tự ngàn xưa!

Cái chết hẹn hò từ nghìn xưa (3 lần)

TÂM CA SỐ 9 nhận diện chính mình. Tôi vốn sinh ra đời chỉ biết tin yêu, tha thứ, say đắm, yếu mềm... thì, nếu ai thương, xin cho tôi được sống say mê, ai không thương, xin giết tôi đi !

TÔI BẢO TÔI MÃI MÀ TÔI KHÔNG NGHE

(Saigon-1965)